De gemeente Katwijk heeft in 2023 de Kerkenvisie van Katwijk laten opstellen. In 2018 startte de landelijke overheid met een programma om intensiever na te denken over de toekomst van kerkgebouwen (hieronder verstaan we in deze rapportage gebedshuizen in brede zin).
De opdracht voor deze Kerkenvisie kwam voort uit een raadsmotie van 2019 die opriep om naar de toekomst van de kerkgebouwen, het religieus erfgoed in onze gemeente te kijken. Daarmee is het College van B&W aan de slag gegaan. Samen met de kerken is uitgebreid gesproken en nagedacht hoe er in gezamenlijkheid naar de toekomst wordt gekeken. In de Kerkenvisie staan er conclusies en aanbevelingen voor die toekomst. U bent vast benieuwd naar wat er over ons kerkgebouw wordt geschreven? We nemen u elke woensdag mee in een nieuwe aflevering. Hier volgt het vierde deel met de cijfers en feiten over het aantal kerkgebouwen en geloofsgemeenschappen. Bestaat Katwijk uit alleen maar kerken en gelovigen? Hoe het zit wordt in deze aflevering verduidelijkt. En wat wordt de toekomst van deze Katwijkse kerken?
De kerkgebouwenlijst van Katwijk bestaat uit 29 gebouwen die voldoen aan de definitie: ‘gebouwd als gebedshuis’ (24 kerkgebouwen, 1 tempel en 4 kapellen). Daarnaast hebben 8 geloofsgemeenschappen meegedaan die geen eigen kerkgebouw bezitten: de Baptistengemeente Katwijk (eigenaar van Tripodia), de Evangelische gemeenschap ’t Kruispunt, de Hersteld Gereformeerde Kerk Rijnsburg e.o., Found, Jehovah’s Getuigen (eigenaar van een Koninkrijkszaal in Valkenburg), Succat Yeshua, de Islamitische Vereniging Katwijk en IWAK ( Interkerkelijke Werkgroep Asielzoekers Katwijk).
In dit hoofdstuk worden feiten en cijfers gepresenteerd die betrekking hebben op de kerkgebouwen. In deze cijfers zijn de 8 kerkgenootschappen zonder eigen kerkgebouw niet opgenomen.
Functioneel gebruik
Op het moment van onderzoek (2022) zijn er van de 29 religieuze gebouwen binnen de gemeente Katwijk 23 in religieus gebruik. En 1 kerk is herbestemd en 5 kerkgebouwen en kapellen staan leeg en / of zijn in transitie (op weg naar een nieuwe bestemming of sloop/nieuwbouw en twee gebouwen hiervan krijgen wederom een religieuze bestemming). De enige herbestemde kerk (de Petrakerk aan de Korte Voorhouterweg in Rijnsburg) heeft als nieuwe functie: woning met een Bed & Breakfast. De 5 kerkgebouwen en kapellen die op het onderzoeksmoment in transitie zijn, zijn: de Pniëlkerk, de Maranathakerk, Kapel Overduin, de Willibrordus kapel bij het Heerenhuys en de Oude Marine Kapel.
Denominaties
De gemeente Katwijk is relatief (ten opzichte van het merendeel van de Nederlandse gemeenten) een gelovige gemeente. Er is een grote groep Nederlands Hervormden / protestantse gelovigen die zijn vertegenwoordigd in verschillende denominaties.
Van oorsprong waren er veel Hervormde kerken. Sinds de fusie van de Nederlands Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken in 2004 vormen beide genootschappen één kerkverband: de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Binnen Katwijk zijn deze gemeenschappen bestuurlijk nog gescheiden in Hervormde gemeenten en Gereformeerde kerken. In totaal zijn er in de gemeente Katwijk 10 kerkgebouwen die behoren tot een Hervormde gemeente en 4 kerkgebouwen die behoren tot een Gereformeerde Kerk.
In totaal zijn er dus 14 kerkgebouwen die behoren tot de PKN.
Bij het ontstaan van de PKN ontstond ook een nieuwe denominatie: de Hersteld Hervormde Kerk.
Deze gemeenschap maakt nu gebruik van de Triumfatorkerk. De Hersteld Hervormde Kerk kan gerekend worden tot de bevindelijk gereformeerde stroming.
Andere bevindelijk gereformeerde kerkgenootschappen binnen Katwijk zijn de Gereformeerde Gemeente (Adullamkerk) en de Gereformeerde Gemeente in Nederland. Katwijk aan Zee, Rijnsburg en Valkenburg hebben ieder een Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt. In Katwijk aan Zee en in Rijnsburg zijn ook Christelijke Gereformeerde kerken.
In de Oude Marinekapel in Valkenburg en in de kapel bij verpleeghuis Topaz Overduin wordt door verschillende kerkgemeenschappen samengewerkt in de geestelijke verzorging van respectievelijk vluchtelingen en zorgbehoevenden.
De Rooms-Katholieke gemeenschap van Katwijk is relatief klein en heeft de Heilige Joannes de Doper als kerk. Voorheen werd ook de Williborduskapel bij het Heerenhuys gebruikt. Deze kapel is op het moment in transitie naar een andere bestemming.
In de Duinen van Katwijk aan Zee staat de tempel Universel Murad Hassil.
Kerken zijn in alle eeuwen gebouwd
De voorganger van de Nederlands Hervormde Kerk in Valkenburg was de oudste kerk binnen de gemeente Katwijk. Nu zijn de Dorpskerk van Katwijk aan den Rijn en de Andreaskerk in Katwijk aan Zee de oudste gebedshuizen, beide dateren van voor 1500.
In 1578 werd de Laurentiuskerk in Rijnsburg gebouwd tegen de bestaande romaanse toren uit de twaalfde eeuw. Ruim drie eeuwen later werd de Nieuwe Kerk in Katwijk aan Zee gebouwd. Pas in de twintigste eeuw werden massaal nieuwe kerken gebouwd binnen de gemeente Katwijk. Dit komt voornamelijk door het ontstaan van nieuwe denominaties in de twintigste eeuw en door de groei van de dorpen in (het huidige) Katwijk na de oorlog.
Monumentenstatus
In de gemeente Katwijk zijn 8 kerkgebouwen en de tempel aangewezen als gemeentelijk Monument (H. Joannes de Doper; Vredeskerk; Universel Murad Hassil; Maranathakerk; Goede Herderkerk; Nederlands Hervormde Kerk; Willibrordus Kapel bij het Heerenhuys en de Oude Marine Kapel) daarnaast zijn er ook 4 rijksmonumenten (Dorpskerk; Nieuwe Kerk; Andreaskerk en de Laurentiuskerk).
(Noot van de webredactie: Woensdag 27 maart wordt op deze website aflevering vijf geplaatst. Daar gaat het over de onderzoeksresultaten van het cultuurhistorisch onderzoek naar het rijke religieuze leven van Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg. Met uniek historisch fotomateriaal het ‘snoepje van de week’ voor liefhebbers van lokale geschiedenis.).
